Foto: dailyrecord.co.uk
Kako svoje staračke dane provode nekada slavni Čita, Kanzi i Nukles? Pa, kao i svi drugi debelo vremešni momci. Drže se svojih navika, više gunđaju, a manje se smiju, nije im do igre niti kakvih promjena. Oni su stanovnici netipičnog staračkog doma, onog za ostarjele majmunske zvijezde i junaci dugometražnog dokumentarnog filma „Da ne čuje zlo” holandskog autora Josa de Putera.
Ovo je dirljivi portret primata, ali i portret veza životinja sa čovjekom. De Putera gradi film iz vizure jedne filmske zvijezde, jednog hajtek naučnika i jedne osobe sa posebnim potrebama. Čita, jedan od poslednjih majmuna koji je bio najbolji drugar Tarzana, planetarnu slavu stekao je na filmskom platnu i sada kao ostarjela filmska zvijezda slavi svoj rođendan bez mnogo entuzijazma. Kanzi je još kao „mladić” vrijedno trenirao prateći razvoj računarskih tehnologija, a sada ga reditelj prati kako sa svojim trenerom komunicira koristeći kompjuterski tač skrin i kako uči da se poveže sa sinom Tekom. Nukles je godinama učestvovao u brojnim naučnim testovima, uključujući i putovanje u svemir, a sada jedva može da se kreće. Tri priče, tri različite sudbine nalik ljudskim, jedan epilog kao posveta preminulom majmunu Rodžeru i poetski sročen film o starosti i učenju od životinja…
Odnos čoveka i primata i njihova međusobna sličnost, tema je još jednog holandskog filma – „Šimpanza kompleks” Marka Šmita, čiji su glavni likovi traumatizovane šimpanze, koje nakon godina provedenih u zarobljeništvu, u samicama, treba da nauče da ponovo žive sa pripadnicima svoje vrste. Staratelji životinja prate ranjive procese majmunske „socijalizacije”, a Šmit budno prati te utopijske pokušaje čoveka da pusti životinju da opet bude životinja. Ujedno, u filmu se bavi emotivnim i etičkim konfrotacijama, otvara pitanja mogućnosti razmišljanja i razumevanja drugih vrsta izvan granica ljudske perspektive i ukazuje na paradokse odnosa čoveka i primata…
Najdublje u taj odnos ulaze autori britanskog filma „Virunga” (viđen na ovogodišnjem beogradskom festivalu „Sedam veličanstvenih”) Orlando fon Ajnzidl i Frenklin Dou, koji su uronili u guste šume istočnog Konga gde je smještena baština Uneska – Nacionalni park Virunga, jedno od najraznovrsnijih biostaništa na planeti i dom poslednjih preostalih planinskih gorila. Autori su na površinu izvukli ne samo sudbine progonjenih gorila, već i sudbine poraženog tima čuvara parka, ali i mračne sile koje se bore da kontrolišu prirodne resurse Konga. Fon Ajnzidl i Dou izbliza prate i narastajuće ratne konflikte, povike i surovosti pobunjeničkih grupa koje dovode u životnu opasnost i šumske rendžere i gorile, ali i filmsku ekipu koja se našla u unakrsnoj vatri. Moćno snimljen i veoma složen dugometražni dokumentarni film.
I dok se Holanđani i Britanci bave kompleksnim odnosom čovjeka i primata, njihove kolege grčke dokumentariste muče neka drugačija „majmunska posla”. Njihova pažnja usmjerena je na opasnost od narastanja neofašističkih organizacija i pokreta u Evropi, naročito od one koja niče na grčkom tlu i koja sebe naziva „Zlatna zora”.
U programima 17. Solunskog festivala dokumentarnog filma – Slike 21. vijeka, do sada su viđena već tri filma koja na različite načine upiru prstom na djelovanje „Zlatne zore”. Jedan od njih je „Bjekstvo sa Amorgosa” vrsnog dokumentariste Steliosa Kuloglua, koji je prošle godine oduševio angažovanim i kritičkim portretom njemačke kancelarke Angele Merkel u filmu „Kuma”. Fokusirajući se na sudbinu nekadašnjeg grčkog ministra Jorgosa Milonasa koji je tokom vojne diktature u Grčkoj (od 1967. do 1974. godine) bio jedan od hiljade zatvaranih, mučenih i prognanih disidenata, na međunarodnu zavjeru koja je dovela do njegovog oslobađanja sa ostrva Amorgos, Kuloglu zapravo rasvjetljava pravo lice hunte i snažno poentira. Grčka neonacistička stranka „Zlatna zora” koristi simbole vojne hunte, slavi 21. april kao svoj dan (21. aprila 1967. izvršen je vojni puč u Grčkoj), a Stelios Kuloglu slikom upozorava sve naivne u gledalištu – nije „Zlatna zora” sa nama od juče (od „poplave” imigranata), zlo čuči i vreba od davnina…
I mlada grčka autorka Marsija Civara kao glavnu osovinu svog filma „Gori iznutra” koristi upravo uspon „Zlatne zore”, razotkrivajući strukture fašizma i društvene dezintegracije u modernoj Grčkoj. To čini iz svoje emigrantske vizure, iz godina življenja u Nemačkoj u kojoj je okusila šta znače neonacističke grupe i pokreti i šta znači kada sa svojim njemačkim kolegama diže glas protiv stalnog kršenja ljudskih prava i namjerne tišine Evrope. Upoređivanjem stavova i iskustava iz dvije zemlje Civarova dovodi u pitanje funkcionalnost demokratije, univerzalizuje problematiku neonacizma, pokušava da ospori ulogu Njemačke kao „kraljice Evrope”… Ukazuje na ogromnu moć koju posjeduju ljudi kada su ujedinjeni i razotkriva razloge zbog kojih je Grčka zemlja koja gori iznutra…
Ovom problemu pristupa i poznati grčki dokumentarista Jorgos Avgeropulos, koji je 13 godina snimao širom svijeta boraveći u konfliktnim zonama (sjajan je njegov film o Gazi). Poželio je da svoju kameru sada okrene ka rodnoj grudi. Rezultat toga je izvrstan dokumentarac „Agora – od demokratije do tržišta”, u kojem Avgeropulos precizno dokumentuje razvoj krize od njenih ranih faza, istražuje njen uticaj na živote običnih ljudi koje posmatra tokom vremena, svjedoči o narastajućoj solidarnosti, ali i dejstvovanju „Zlatne zore”. Uključuje i ispovijesti ključnih političkih figura, ali i insajdera, analitičara i ključnih donosioca odluka na međunarodnoj sceni. San o prosperitetu Grčke u posleratnoj Evropi pretvorio se u noćnu moru, a politička scena se u posljednje četiri decenije okrenula naglavačke. Snažan film.
Njemački film o Pepu Muhiki
I dok filmska javnost sa nestrpljenjem iščekuje završetak dokumentarnog filma Emira Kusturice o najsiromašnijem predsjedniku na svijetu – Urugvajcu Hozeu Pepu Muhiki, publika solunskog festivala u prilici je da vidi kako je ovog najharizmatičnijeg političara Latinske Amerike predstavila njemačka autorka Hejdi Spekonja u dugometražnom dokumentarcu „Pepe Muhika – lekcije iz cvijetnih gredica”.
Autorka bilježi kako i staro i mlado u Urugvaju vjeruje u ovog starinu zbog njegovog skromnog načina života, njegovih neobičnih manira i zaobilaženja krutog protokola, bilježi Muhikine vizije i neobična verovanja kroz razgovore na njegovoj farmi cvijeća i čini prisustvo svog filmskog junaka pred kamerom sadržajnim i moćnim.
Izvor: Dubravka Lakić politika.rs
