Foto: panoramio.com
Rupa u pamćenju. Rupa u sjećanju. Rupa u džepu. Rupa na putu. Crna rupa. Sve ih je više, i sve su dublje. Zatrpati rupu, premostiti je, izbjeći, zaobići, preskočiti. To je svakodnevni zadatak, borba neprestana.
Ovo nije filosofska priča o rupama i njihovom značenju. Ovo je priča o jednoj običnoj rupi u centru Podgorice, koja ima svoju simboliku, rupi koja razdvaja staro i novo, koja u svakom prolazniku probudi različite emocije u zavisnosti da li pripada tradicionalnom ili modernističkom duhu svoga grada.
Elem, ispod crkve sv. Đorđa pod Goricom, bagerima je iskopana prilično velika rupa i tako stoji već neko vrijeme. Najavljuje neku novu „investiciju“, kako se to moderno kaže, neki novi arhitektonski izražaj kojim će Podgorica popraviti svoj urbani imidž. Naravno, znamo da urbani identitet nekog grada ne čine, ili bar dominantno ne čine samo zgrade i objekti, već prije svega specifičan građanski duh koji ima tradiciju. Posmatrajući Podgoricu iz tog ugla, njen identitet je najblaže rečeno problematičan. Ali, to je tema za neku drugu priču.
Foto: gov.me
Na mjestu te rupe nekada je stajala drvena, dugačka baraka, „crkvena opština“, kako su je zvali jer je u jednom dijelu te barake bila administracija crkvene opštine podgoričke. U tim prostorijama smo prisustvovali mnogim književnim večerima i duhovnim besjedama. Tu smo se, sjedeći na drvenim klupama, pod ikonama i uz plamen svijeća, nadahnjivali poetikom i oplemenjivali duše svoje.
Na njenom južnom kraju nalazio se drugi ulaz koji je vodio do nekoliko prostorija različite namjene. Tu se nalazila prostorija najstarijeg podgoričkog planinarskog kluba „Komovi“. Mnogi od nas su u ovom klubu započeli svoje planinarske karijere ili doživljeli afirmaciju u svijetu planinarenja i alpinizma. Kroz ove prostorije je prošlo hiljade mladih i ne tako mladih Podgoričana, tu se učilo o planinama i planinarenju, tu se rađao poseban životni stil kao segment pomenutog urbanog duha našeg grada. Tu se družilo, pričalo, pjevalo, ponekad i pilo. Tu su pala mnoga poznanstva, utvrdila prijateljstva, rodile ljubavi. Baraka je bila okružena borovima koji su bili dio šume, prirodnog parka, brda Gorice gdje smo bježali od „urbanih“ izazova i makar na sat se odmetali u ambijent koji je prirodniji i zdraviji. Između dva bora, ispred barake, nalazila se jednostavna drvena klupa na kojoj smo tokom vrelih podgoričkih večeri, utorkom i četvrtkom analizirali ture i akcije, dogovarali nove, prepričavali zgode i nezgode, podučavali mlade članove. Odatle smo ispraćani u svijet na velike planine i vrhove, a sa dalekih meridijana su stizale razglednice sa pozdravima i lijepim željama. Tu smo i dočekivani sa ekspedicija, tu smo i proslavili 30 godina od prvog organizovanog planinarenja u glavnom gradu.
Foto: facebook.com
Tako je ova jednostavna baraka, sa dva različita sadržaja, oplemenila podgorički urbani duh mnogo više od mnogih modernih zgrada u staklu, bulevara i kružnih tokova.
A onda su „Komovi“ dobili svoju novu prostoriju u centru grada. Tako je prirodni ambijent parka zamijenjen podrumskom rupom. I, naravno, ništa više nije kao prije. Smjenjuju se generacije, mnogima su porasle ambicije, formirani su novi klubovi, ali, na žalost, od društvenih anomalija nisu imuni ni planinari. Otuđenje, shodno vremenu sve je prisutnije i u ovoj branši.
Vratimo se baraci. Jedne večeri, pod okriljem mraka, baraka je planula. Vatru nisu mogli spriječiti ni sveci koji su sa neba posmatrali kako gore njihovi likovi na ikonama. Gorele su i planine ostale na zidovima nekadašnjeg planinarskog društva. Dakako, već istu noć je nastao projekat novog stambeno-poslovnog kompleksa ili nečeg sličnog što će predstavljati još jednu modernu ikonu Podgorice i znak dominacije nad vjekovima koje pamti crkva sv.Đorđa.
Jednog jutra sam prolazio adresom koju sam toliko puta napisao na razglednicama širom svijeta. Pod naletima dva bagera nestajali su ostaci drvene građevine kao da su od kartona. Napravio sam poslednji snimak mrtve barake u kojoj su decenijama stanovali mladost, ljepota i poezija. Nijemi svjedoci su bili oni borovi. Ali ne zadugo. I oni su dočekali tužnu sudbinu. Rasli su visoko u nebo, a završili na dnu velike rupe. Niko se od onih što su na klupi ispod njih iskušavali magiju ljubavi nije sjetio da donese jedan cvijet i baci u onu rupu. Zato, neka ova priča bude rekvijem, ne toj baraci, koja je, prije ili kasnije, morala ustupiti svoju prekrasnu poziciju, već tim borovima koji su živa bića i tom vremenu i energiji zajedništva i ljubavi koja je izvirala na mjestu sadašnje velike rupe. Energiji koja, na žalost, sve manje pokreće ljude.
Ostaje samo da se nadamo, da ova rupa neće još dugo biti simbol našeg moralnog, duhovnog, materijalnog i sveopšteg poniranja, i da će uskoro ustupiti mjesto nekoj građevini, pa ma kakva ona bila. Jer, sve je bolje od rupe.
Milan Radović
