Foto: Džesika Hiltut
Kilometrima daleko od glavnih puteva, u ruralnoj Africi, fudbalske lopte nejednako odskaču. Tereni za igru su sasušeni, bujni, zarasli u korov, pjeskoviti – bilo kakva ravna površina će poslužiti. Stative mogu da se naprave od prikupljenog drveta mahagonija ili od onog koje nanese voda. Neka stopala su bosa, druga u pohabanim patikama, čizmama, gumenim sandalama. Bilo kako bilo, djeca vješto i razigrano šutiraju i jure za ovim ručno pravljenim loptama nepravilnog oblika, nadmećući se za ponos i radost – iz čistog uživanja u igri.
Ima li boljeg primjera ljepote fudbala?
Džesika Hiltut misli da nema. Kada je 2010. godine svjetsko prvenstvo održavano u Africi, ova žena fotograf, koja živi u Belgiji, zaputila se da vidi kako izgleda fudbal daleko od bleštavih reflektora i velikih stadiona. Ono što je – u sedam mjeseci tokom kojih je obišla deset zemalja i prešla preko 20.000 kilometara – otkrila bili su: igra za široke narodne mase u kojoj strast nadvladava siromaštvo, etički koncept oslanjanja na sopstvene snage i činjenica da jedna lopta može da „usreći cijelo jedno selo”.
U tridesetak fudbalom opčinjenih mjesta koje je posjetila, u zemljama od Južnoafričke Republike do Obale Slonovače, kotrljale su se lopte napravljene od svega što se našlo pri ruci: od krpe ili čarape, automobilske gume ili kore drveta, plastične kese ili naduvanog kondoma. Svaka od njih je mogla da potraje nekoliko dana ili mjeseci na terenu od šljunka ili tvrde zemlje. Gdje god je išla, Hiltutova je kupovne lopte, koje je držala u svom autu, trampila za ove „genijalne male dragulje”, koje su većinom napravila djeca.
Fudbal u Africi ima dugu tradiciju, kaže Piter Aledži, pisac i profesor istorije na Državnom univerzitetu u Mičigenu. Godinu dana prije nego što su u Londonu uspostavljena međunarodna fudbalska pravila, 1862. godine igrani su mečevi u Kejptaunu i Port Elizabetu. Igra se po ovom kontinentu razgranavala putem evropskog kolonijalizma, širila se zahvaljujući vojnicima i trgovcima, željezničkim linijama i misionarskim školama. Lokalno stanovništvo ju je brzo prihvatalo, a potom joj je davalo regionalna obeležja. Od tog doba ona ovde cvjeta. „Ako uopšte ima pozitivnih stvari koje su proizašle iz surovog i neravnopravnog susreta zapadnjačke i afričke kulture”, piše istoričar fudbala Dejvid Goldblat, „onda se među njih mora ubrojati dolazak fudbala u Afriku.”
U prošlom vijeku afrički igrači su promijenili izgled ove globalne igre. Kako su se zemlje urbanizovale i proglašavale nezavisnost, priključivale su se Međunarodnoj federaciji fudbalskih asocijacija (FIFA) i zapaženo se takmičile na svjetskim prvenstvima. Danas hiljade afričkih fudbalskih „akademija” – neke licencirane, neke nelicencirane – regrutuju dječake iz gradova, naselja i raznih zabiti, gde ova igra odiše čvrstinom, odvažnošću, kontrolom lopte i improvizacijom. Nekolicina odabranih nastavlja da igra u Evropi ili dobija poziv za nacionalne timove, a ogromna većina ne dospije do profesionalnog nivoa.
Ali to i nije poenta „sirove igre” kakva se igra u unutrašnjosti, kaže Abubakari Abdul-Ganiu, učitelj koji nadgleda omladinske klubove u Tamali, u Gani. „To je strast svih nas ovdje”, kaže on. „Ona nam donosi zadovoljstvo i spaja nas. Dok traje meč, mi zaboravljamo sve naše sporove.” I dodaje: „Većina klubova ne dozvoljava dječacima da igraju ukoliko ne idu u školu. Činimo sve što je u našoj moći da formiramo ove mlade ljude i učinimo ih društveno odgovornima, tako da je za nas fudbal i instrument nade.”
Hiltutova je saglasna. „Fudbal je najdemokratičniji sport na svijetu”, kaže ona. „Svima je dostupan. Ljudi koje sam srela postižu toliko toga sa tako malo sredstava. Lako je osjetiti tugu gledajući u ishabanu loptu. Cilj mi je bio da ljudi, gledajući je, osjete polet.”
Izvor: Džeremi Berlin nationalgeographic.rs
