Iz obilja književnoteorijskih ispitivanja Hemingvejevih djela štampanih za njegovog života, ali i onih posthumno objavljenih, izdvajamo samo neke ideje bez kojih Hemingvejevu kritiku danas ne bismo mogli zamisliti. Hemingvejev stil bio je i ovoga puta u fokusu mnogih – zbog svoje prividne jednostavnosti, bogatstva ali i jezičke ekonomije, on se opire preciznim statističkim analizama. Čitanje Hemingveja podsjeća na otkrivanje nove zemlje, a glas njegove proze gotovo je neprevodiv na strane jezike. Revolucionarna „teorija ledenog brega” ovog pisca zahtijeva uvijek ponovno sagledavanje svega što je u njoj izostavljeno ili potisnuto. Hemingvejeva opsesija pisanjem i njegova samosvesna stilizacija često subverzivnog potencijala, od pravog čitaoca traže istorodnu posvećenost i sa njim na različite načine izgrađuju blizak odnos.
Hemingvej nas mnogo čemu uči. Osim što mnogima od nas pokazuju kako sumnja i vjera u bolji svijet idu naporedo, kako retorika nasilja može biti estetička kategorija, kako je i jezik metafora, Hemingvejeva djela upućuju na pomno čitanje književnosti. Detaljne analize najrazličitijih pojedinosti iz priča ovog pisca uvijek dovode do drugačijih značenja od trenutno uvreženih, i to ne samo njegovih sopstvenih djela, već i književnih ostvarenja čitave jedne epohe u previranju.
Za razliku od tradicionalističke kritike koja ima potrebu da Hemingvejeve priče strogo klasifikuje na remek-djela s jedne, ili znak očiglednog pada stvaralačke snage s druge strane, izlagači konferencije u Ouk Parku podsjetili su na to da pisac ima pravo da gradi i samorefleksivni, metafikcionalni diskurs, kao što je Hemingvej činio u svojim kasnim ili posthumno objavljenim djelima koja čine gotovo jednu trećinu svega što je ikada napisao.
Kao jedini predstavnik Hemingvejeve kritike iz Srbije, predstavila sam svoj istraživački rad „Kritička čitanja Ernesta Hemingveja u Srbiji od 1950-ih do danas”, koji je građu prevashodno crpio iz periodike, ali i predgovora i pogovora štampanih uz prevode Hemingvejevih djela. Oslanjajući se i na uvide naših velikana (Bora Ćosić, Svetlana Velmar Janković, Momo Kapor), ovaj rad između ostalog otkriva razloge zbog kojih se Hemingvej u bivšoj Jugoslaviji kasno prevodi (roman „Sunce se ponovo rađa” pojavljuje se na srpskom jeziku sa 27 godina zakašnjenja!), ali takođe strastveno doživljava kao jedan od predstavnika zapadne književnosti koji doprinosi našem oslobođenju od ideologije socijalističkog realizma. Urednica Hemingvejeve revije istakla je dragocjenost ovakvih istraživanja s obzirom na to da ovaj časopis uskoro otvara posebnu rubriku o Hemingvejevom internacionalnom pozicioniranju.
Imala sam priliku da saznam za izdanja koja su u pripremi ili štampi – Lesli Blum, Istinita priča o Hemingvejevom remek-djelu ‘Sunce se ponovo rađa’; Verna Kejl, „Ernest Hemingvej: kritički život”, Lorens V. Maceno, „Kritičari i Hemingvej 1924–2014”, Džejms M. Hačison, „Hemingvej: novi život”.
Oslanjajući se na piščeve rukopise i pisma iz postojećih arhiva, navedeni autori autoritativno predstavljaju Hemingveja kao izuzetno osjetljivog, inovativnog umjetnika koji se ne može obuhvatiti samo jednom suženom ili ideološkom optikom. Hemingvejevu ličnost nemoguće je ugurati u jedan isključivi kalup koji za osnovu uzima njegov mačizam, mizoginiju, depresiju, mentalnu bolest, i tako unedogled. Danas, uz svaku ocjenu Hemingveja potrebno je zaviriti u do sada objavljena tri toma Hemingvejevih pisama, dok narednih godina čekamo na još nevjerovatnih 14 tomova koji će nam otkrivati Hemingvejeva lica u svakodnevnim razgovorima sa prijateljima, urednicima, kritičarima, drugim piscima i porodicom!
Možda najdragocenija gošća konferencije bila je Valeri Hemingvej – autorka knjige „Trčeći za bikovima: moj život sa Hemingvejevima”, sekretarica Ernesta Hemingveja od 1959. godine i treća žena Hemingvejevog sina Gregorija. Ova beskrajno zanimljiva dama opisuje Hemingveja kao istančanog posmatrača svijeta i ljudi, skupljača činjenica i ljudskih tajni čijem radoznalom oku ništa nije moglo da promakne. Valeri je istakla kako je on znao obične ljude da pretvori u književne junake uhvativši njihovu suštinu, baš kao što je trenutak umio da ovekovječi za buduće generacije. Mada su mu se rado povjeravali, tvrdi ona, čudili su se kada bi se prepoznali u njegovim pričama – „Ljudi su postajali to što jesu tek pošto je Hemingvej pisao o njima”. U suštini povučen i prijatan, uprkos dominantnom mačo imidžu, u čijoj su doslednoj izgradnji učestvovali mnogi pa i sam pisac, Hemingvej je bio snažna ličnost koji „kada je nešto htio, ništa nije moglo da ga zaustavi”.
Lako je složiti se sa H. R. Stounbekom – pjesnikom, uvaženim univerzitetskim profesorom i sadašnjim predsjednikom Hemingvejevog društva – kada kaže da je „Hemingvej ogroman jer sadrži mnoštva” i zbog toga što je „njegovo saosjećanje neograničeno”. Hemingvej je, naglašava on, „veliki pisac namijenjen svima” jer njegove velike knjige imaju „dušu i aromu koje vremenom postaju ono što nazivamo sjećanjem”.
Ovaj put za Ameriku učvrstio je moje uvjerenje da nas Hemingvejeva humanistička vizija svijeta osnažuje uprkos ugrađenoj grotesknosti i brutalnosti. U stvari, Hemingvejeva hrabrost da svojoj i tuđoj istini pogleda u oči i dalje pronalazi svoje vjerne sluge. Hajde da zazvučim još patetičnije i citiram Stounbeka – „Još uvijek lud za Hemingvejem. Posle svih ovih godina”.
Izvor: Aleksandra Žeželj Kocić, politika.rs
