Foto: novosti.rs
Pisac principijelno nije imao ništa protiv skraćivanja, ali jeste protiv izmjena.
„Kada je odbio desetine hiljada dolara da dozvoli Amerikancima da snimaju ‘Gospođicu‘, pričao mi je, jednog dana se na njegovim vratima pojavio američki producent koji je došao u Beograd, po vlastitim riječima, samo da vidi tog pisca koji je, suprotno Hemingveju i Fokneru, ‘odbio toliki novac za samo jedan potpis na ugovoru koji ga ni na šta ne obavezuje’“, na ove reči Vladimira Pogačića nedavno je podsjetio Radoslav Zelenović, čelnik Jugoslovenske kinoteke.
Šta se čuva u Arhivu SANU
– U zaostavštini u Arhivu SANU nailazimo na skicu filmske ideje Rudolfa Kona za roman „Na Drini ćuprija“, upućenu piscu 1960. godine. Tu je i scenario Andrićevog prevodioca tog djela na engleski Jozefa Hitreca, koji je uputio Andriću, tu je i nekoliko scenarija koja su autori uputili piscu tražeći komentar, i to za „Put Alije Đerzeleza“, „Žeđ“… – kaže Biljana Đorđević Mironja, stručni saradnik u Zadužbini.
Pogačić je zapisao i sljedeće: „U nekoliko dugih razgovora o mogućnosti ekranizacije njegovog djela koje smo vodili, Andrić mi se žalio, povodom nekih televizijskih adaptacija njegovih priča, na dopisivanja, mijenjanja i izvrtanja njegovih likova. Nije se protivio da se nešto briše ‘ako im je suvišno’, ali nije mogao da se pomiri da ga neko ‘nadopunjuje, dograđuje, dopisuje’… Sada njega nema, i masakr, izgleda, počinje.“
Andrić piše 1955. Anti Zemljaru da je pročitao kratki scenario, da mu se čini i zanimljiv i lijepo pisan, a u nastavku: „I nije do njega krivica što ipak ne mogu da dam svoj pristanak za izradu filma po mojoj pripovijeci ‘Aska i vuk‘. Stvar je načelne prirode. Uvijek sam smatrao da ne treba od novele (naravno, samo moje novele) praviti film i da to nije dobro ni za novelu ni za film. Malo iskustvo koje sam imao u tom pogledu samo me je utvrdilo u shvatanju da ne treba da se sa svojim pripovijetkama pojavljujem na dva plana, jednom književnom i drugom filmskom…“
Andrićeve primedbe Gotovcu
Sitna odstupanja
„Iz Vašeg pisma vidim da Vi očekujete možda i neke stvarne i stručne primjedbe i prijedloge na ovaj scenario. U tom slučaju mislim da se nismo dobro razumjeli… Ja scenarija ne umijem da „čitam“, tj. nemam sposobnosti da zamislim kako bi taj tekst mogao da izgleda na sceni. Stoga nikad nisam htio da se upuštam u tu vrstu poslova, pa ne mogu ni sada… Htio bih samo da skrenem pažnju na dva-tri sitna odstupanja za koje mislim da bi mogla da se prilagode originalu.
Str. 2 „… da od te lakoće u zrak ne poletim“ treba da glasi: „da od te lakoće uvis ne poletim“.
Str. 11 „Bio je za fratra“ treba „Spremao se za fratra“.
Str. 13 „ja i onako nemam šta za reći!“ treba svakako „ja i onako nemam šta da kažem!“
Str. 22 „drška fildžana“, to je omaška, samo džezva u kojoj kafa kuva ima dršku, a fildžan je mala porcelanska šoljica bez drške; iz nje se kafa pije…
To je sve što sam imao da primijetim…“
*djelovi Andrićevih komentara na scenario za pripovijetku „Svečanost“, u pismu Vladimiru Gotovcu 7. oktobra 1961.
Anikina vremena – 1954, scenario: Vicko Raspor i Vladimir Pogačić, režija: Vladimir Pogačić, Avala film
Susjedi – 1959, adaptacija: Željko Faolut, režija: Daniel Marušić, TV Zagreb; 2000, adaptacija i režija: Petar Zec, RTV Beograd
Svečanost – 1962, adaptacija: Mario Faneli, režija: Ivica Ivanec, TV Zagreb
Žeđ – 1969, scenario: Krešo Novosel, režija: Joakim Marušić, TV Zagreb
Zlostavljanje – 1970, scenario: Krešo Novosel, režija: Joakim Marušić, realizacija TV Zagreb; 1992, adaptacija i režija: Petar Zec, RTV Beograd
Bife Titanik – 1979, adaptacija: Jan Beran, režija: Emir Kusturica, TV Sarajevo
Gospođica – 1980, scenario: Leopold Alsen, režija: Vojteh Jasni, RTV Zagreb i Jadran film
Gospođica – 1978, režija: Eva Sadkova, TV Prag
Put Alije Đerzeleza i Mustafa Madžar (film Gazija) – 1981, scenario: Vuk Krnjević, režija: Nenad Dizdarević, Sutjeska film
Prokleta avlija – 1984, adaptacija i režija: Milenko Maričić, RTV Beograd
Zeko (film „I to će proći“) – 1985, scenario: Abdulah Sidran, režija: Nenad Dizdarević, Kinema, Forum i FRZ Bosna
Konac komedije – 1986, adaptacija: Predrag Sinđelić, režija: Miljenko Dereta, RTV Beograd
Znakovi – 1995, adaptacija i režija: Petar Zec, RTV Beograd
Pismo iz 1920. godine – 1995, adaptacija i režija: Slavenko Saletović, RTV Beograd
Priča o kmetu Simanu – 1978, scenario: Jan Beran, režija: Sulejman Kupusović, TV Sarajevo
Ćorkan i Švabica – 1980, režija: Uroš Kovačević, RTV Sarajevo
Letovanje na jugu – 1984, adaptacija: Bojana Andrić, režija: Matjaž Klopčić, RTV Sarajevo
*U skorije vreme Zadužbina je odobrila opciju reditelju Emiru Kusturici za roman „Na Drini ćuprija“
Izvor: Sonja Šulović blic.rs
