Promocija u Narodnoj biblioteci na Cetinju (Foto: cdm.me)
U prostorijama Narodne biblioteke „Njegoš“ na Cetinju, sinoć je, povodom 23. aprila, Svjetskog dana knjige, predstavljena knjiga poznatog novinara i publiciste Vanje Bulića „Dosije Bogorodica“.
U punoj sali Narodne biblioteke, Cetinjani su sa pažnjom pratili izlaganje autora i njegovog gosta Buda Simonovića čija je knjiga “Tajne Ostroškog blaga” bila inspirativna za Bulića da se i sam prihvati ove sjajne i još nezavršene priče o tri najveće svetinje Hrišćanstva, koje su se čudnim putevima, našle danas baš na Cetinju.
Dosije bogorodica (Foto: superradio.rs)
Knjiga je za kratko vrijeme doživjela osam izdanja i dostigla tiraž od 30-tak hiljada primjeraka.
Kako je naglašeno pred brojnim posjetiocima, novi roman Vanje Bulića bavi se traganjem za odgovorima na pitanja kakva je sudbina dvije najveće hrišćanske svetinje koje su nekad štitile malteške vitezove. U priči o ruci Jovana Krstitelja i čudotvornoj ikoni Bogorodice Filermose, posebno značajna poglavlja smještena su upravo na Cetinju.
U Bulićevom romanu, novinar Novak Ivanović kreće u potragu za ukradenim draguljima, koji nedostaju sa ikone Bogorodice Filermoske. U tom opasnom poduhvatu, Novak postaje talac međunarodne zavjere u čijoj sjenci je mladi arapski princ, školovan u Americi, koji, iako protivnik terorizma, doživljava napad Amerike na Irak kao ponovni rat hrišćana i muslimana.
Hrabri novinar tako uleće u međusobne konflikte dvije religije, dvije crkve, dvije države, dvije tajne policije, a prate ga još uvijek moćne sjeni prošlosti malteških vitezova, Udbe, Josipa Broza, Vinstona Čerčila, engleskog i ruskog dvora…
Istovremeno, koristeći pometnju nastalu traganjem za nestalim draguljima, plaćeni ubica upada u Cetinjski manastir…
Manirom vrsnog pripovjedača Bulić svojom maštom dodiruje istinske nepoznanice vezane za krađu dragog kamenja, intrigirajući čitaoca da storiju o tome proprati i poslije zatvaranja zadnje stranice ovog vrsnog literalnog štiva.
Od Jerusalima do Cetinja
Tako su Vanja Bulić i Budo Simonović, dva majstora pisane riječi i neumorni istraživači, upravo na Cetinju, gdje se nalaze tri najveće svetinje Hrišćanstva, pokušali, svako na svoj način, da ispričaju priču o ovoj intrigantnoj i još nezavršenoj temi, čiji se epilog očekuje tek po spoznaji gdje su nestala dva draga kamena neprocjenjive vrijednosti sa Ikone Bogorodice. I dakako tek po povraćaju Ikone na čuvanje Mitropoliji Crnogorsko-primorskoj od koje su otete poslije Drugog svjetskog rata.
Put kojim su svetinje doputovale na Cetinje, trajao je vjekovima. Ovo je dobra prilika i da se ukratko podsjetimo na to.
Sveti jevanđelist Luka, boraveći u gradu Sevastiji, poželio je da prenese i tijelo Svetog Jovana Krstitelja koje je bilo sahranjeno u tom gradu, ali pošto to nije bilo moguće, Sveti Luka je od svetih mošti odvojio desnu šaku. Ona je potom, dobro sakrivena, čuvana na tajnom mjestu u Antiohiji, u jednoj kuli. Po zauzeću Antiohije od islamista, svete mošti šake su prenešene u Carigrad, gdje su pohranjene u crkvi svete Sofije.
Sultan Bajazit II, u znak dobre volje, krajem XV vijeka je poklanja hrišćanskim vitezovima koji su stolovali na ostrvu Rodos. Radi se o “Jovanovcima” viteškom redu, koji se zavjetovao na odbranu i zaštitu jerusalimskih svetinja. Po padu svetog grada u ruke muslimana 1187. godine, Jovanovci prelaze na Rodos.
Ruka svetog Jovana (Foto: orthphoto.net)
No, 1522. godine po turskom zauzeću ovog ostrva, vitezovi se sele na Maltu, zbog čega njihov red i dobija ime koje i danas nosi – Malteški vitezovi. Sa sobom nose tri najveće svetinje: Ruku Svetog Jovana Krstitelja, Česticu Časnog Krsta na kojem je razapet Isus Hrist i čudesnu ikonu Bogorodice Filermoske, koja je dobila naziv po brdu Filermos na Rodosu na kojem se nalazi crkva u kojem je čudotvorna ikona obitavala. Djelić životvornog Krsta Gospodnjeg, koji je Velikom magistru reda darovao Luj XII, zajedno sa mačem Luja IX „Svetog“, kojim je ovaj vodio dva krstaška rata.
Nije poznato kako su Jovanovci došli u posjed Ikone Bogorodice Filermoske, koju je živopisao Sveti Apostol Luka, u vrijeme nakon Vaskrsenja Hristovog, kada je Sveta Marija boravila u domu Svetog Jevanđeliste Jovana. On je tada uradio još tri njene ikone od kojih se jedna Bogorodica Mlekopitatelnica nalazi u isposnici Svetog Save u Kareji.
Kada je Napoleon 1798. godine zauzeo Maltu, vitezovi su bili prinuđeni na izgnanstvo. Svetinje su tada predate na čuvanje najvećoj hrišćanskoj zemlji Rusiji, uprkos tome što je ona bila pravoslavna. Car Pavle I dobija titulu viteza Malteškog reda i tako postaje ne samo prvi pravoslavac-vitez Malteškog reda, već i Veliki magistar, odnosno vođa “Maltežana”.
Svetinje su tada pohranjene u crkvi, specijalno izgrađenoj za tu priliku u blizini Zimskog dvorca u Petrogradu. Taj dan i danas proslavlja Ruska pravoslavna crkva kao dan kada su se svetinje vratile pod okrilje hrišćanskog cara.
Više od jednog vijeka, tri relikvije su tihovale u Rusiji, da bi, po izbijanju sovjetske revolucije i smaknuću carske porodice Nikolaja Romanova, njegova majka Marija, rođenjem Dankinja, prenijela u Dansku. Po njenoj smrti ćerke carice majke predaju relikvije mitropolitu kijevskom Antoniju, koji kasnije u Sremskim Karlovcima, sa izbjeglim ruskim sveštenstvom osniva Rusku zagraničnu crkvu, a relikvije predaje na čuvanje Kralju Aleksandru Karađorđeviću. Sve do 1941. godine čuvaju se u dvorskoj crkvi na Dedinju. Po slomu Kraljevine Jugoslavije, mladi kralj Petar II u izbjeglištvo kreće sa svetinjama i ostavlja ih u manastir Ostrog na čuvanje zajedno sa nekoliko sanduka blaga, neposredno prije nego što će sa nikšićkog aerodrome otići u izgnanstvo.
Bogorodica Filermoska (Foto: wikimedia.org)
Arhimandrit Leontije (Mitrović) starješina Ostroškog manastira uspijeva da blago i svetinje drži sakrivene u svojoj keliji ispod daščanog poda, gdje ih UDBA 1952. godine poslije detaljnog pretresa pronalazi. Četvrt vijeka one provode u sefu tajne policije, da bi kasnije crkvi vratili ruku Svetog Jovana i Česticu časnog krsta, dok su Ikonu Bogorodice predali Državnom muzeju na Cetinju.
U međuvremenu, tokom boravka u sefu policije, sa ikone su nestali jedan crveni rubin iz oreola i basnoslovno vrijedan, centralni i najveći plavi safir iz ukrasnog đerdana kojim je ukrašena ikona.
Vanja Bulic (Foto: kurir.rs)
Cetinjski šmek Vanje Bulića
Vanja Bulić, od oca Dušana i majke Bosiljke, rođen je 1947. godine u Kumanovu. Od 1952. godine živi u Beogradu.
Po majci je sa Cetinja, od porodice Tomanovića iz Donjeg Kraja. Dio svog djetinjstva i mladosti proveo je kod ujčevine na Cetinju, o čemu i piše u ovoj veoma interesantnoj knjizi, koja najvećim dijelom počiva na istorijskim dokumentima.
Imao je rok sastav, igrao je odbojku, strastveni je igrač preferansa, cio radni vijek je proveo u novinarstvu – pisanom i elektronskom. Pisao je u gotovo svim prestižnim novinama druge Jugoslavije, a zlatni period je doživio kao urednik nekada kultne “Duge”. Kao TV stvaralac je uradio više od dvije hiljade jednočasovnih emisija, a bio je scenarista i tri TV serije: “Jugovići” (1988, RTS), “Drugo stanje” (2006, BK televizija) i “Javlja mi se iz dubine duše” (2007, TV Košava).
Koscenarista je filma “Lepa sela lepo gore” i scenarista filma “Drugo stanje”. Radio je i dokumentarne filmove.
Napisao je „Kako sam gajio blizance“, „Tunel – lepa sela lepo gore“, „Ratna sreća“, „Zadah belog“, „Vrele usne“, „Parada strasti“, „Drugo stanje“, „Oko otoka“, „Šole“, „Muškarac u izvesnim godinama“, „Sto bisera“, „Simeonov pečat“ i „Jovanovo zaveštanje“.
Član je Udruženja književnika Srbije. otac je tri sina.
Goran Ćetković
