Teritorija mojkovačke opštine je itekako zanimljiva i značajna sa aspekta speleološko-naučnih istraživanja ali i revalorizacije otkrivenih i istraženih pećina za moguću turističku upotrebu. Interesantno je njih nekoliko, no posebnu vrijednost ima Čavčanica na Mučnici. Prvenstveno zbog svog bogatog potencijala, veličine ali i u bliskoj budućnosti atraktivnog mogućeg ski i turističkog ambijenta, planiranog i za ljetnji i etno turizam. Opštine Bijelo Polje i Mojkovac planiraju afirmaciju ovog prostora u pomenute svrhe, a najbolji promoteri sveukupnog potencijala Bjelasice su planinarski domovi Džambas, opština Mojkovac i Cmiljača, opština Bijelo Polje .
Tim za izradu speleološkog katastra za region koji obuhvata pet opština: Kolašin, Mojkovac, Bijelo Polje, Berane i Petnjica koji podržava Regionalna razvojna agencija za Bjelasicu, Komove i Prokletije, locirao je i u velikoj mjeri istražio oko 300 pećina i jama u ovom regionu. Na području opštine Mojkovac trenutno je locirano više od 30 pećina i jama. Prema broju speleoloških objekata najveći broj nalazi se na mojkovačkoj strani Sinjajevine, u kanjonu rijeke Tare, na Bjelasici i Prošćenskim palninama. Broj istraženih speleoloških objekata govori da se radi o značajnom prirodnom dobru, a neki od njih imaju vrijednosti koje bi mogle biti u fokusu budućih naučnih i speleoloških istraživanja ali i turističke upotrebe.
Na listi najdužih pećina primat drži pećina Čavčanica na Mučnici, čija je istražena dužina oko 800 m (prođena dužina oko 1000 m), a dubina oko 150 m. Ona je jedan od najznačajnijih speleoloških objekata na ovoj planini i uopšte na području opštine Mojkovac. Radi se o pećini koja ima jamski ulaz i koja ranije nije istraživana. Pećina ima dva glavna dijela: jedan je pretežno jamskog karaktera, a istraživanjima u prošloj godini došlo se do 150 m dubine. Drugi pravac je pretežno horizontalnog pružanja sa značajnom koncentracijom sedimenata. Jamski dio istraživali su speleolozi: Željko Madžgalj i Mirsad Badžić iz bjelopoljskog speleološkog kluba „Akovo“ i Željko Barac iz novoformiranog Speleološkog društva „Brskovo“ iz Mojkovca. Prethodne godine su mjerenja i istraživanja horizontalnog dijela pećine uradili speleolozi PSK Akovo, a trenutna istražena dužina je više od 800 m, s tim da je prođena dužina, koja tek treba da bude verifikovana mjerenjem, više od 1000 metara. Istraživanja u ovoj pećini su bila jako zahtjevna jer se radi o objektu gdje su blokovi stijena veoma nestabilni tako da je istraživanje, posebno jamskog dijela, stalno pratila opasnost od urušavanja. Jamski dio se završava vertikalom „Jeke“ i dvoranom „Gordijev čvor“. Pećinski dio ima značajnu akumulaciju vode i veoma lijepe pećinske ukrase, posebno u dijelovima pećine koji su nazvani „Harmonija“ i „Dvorana blokova“. Ovi veći prostori su povezani mrežom kanala koji se nerijetko pružaju u više nivoa. Pećinu nastanjuju žutokljune galice a tokom istraživanja speleolozi su evidentirali jato od oko 50 ptica.
Pošto se radi o netaknutoj pećini velike vrijednosti, speleolozi upozoravaju da bi bilo neophodno da se pećina što prije zaštiti kako bi se očuvala njena iskonska ljepota!
Regionalni katastar
U sklopu projekta izrade regionalnog speleološkog katastra, koji je podržala Regionalna razvojna agencija za Bjelasicu Komove i Prokletije, istraženo je 300 pećina i više od 40 kilometara podzemnih kanala.
Na području istraživanog regiona nalazi se najdublja jama u Crnoj Gori, a to je Željezna jama (Iron deep) -1162 m, Jama na Treštenom vrhu (Nyx) je jama sa najdubljom vertikalom od -429 m, koja je ujedno i 12 najdublja vertikala na svijetu, oba speleološka objekta se nalaze na području Maganika, opština Kolašin. Najduža pećina u Crnoj Gori – Pećina nad Vražjim firovima 17,5 km, se nalazi u opštini Bijelo Polje kao i ukupno osam pećina dužih od 1000 m. Tri pećine duže od 1000 m se nalaze na području opštine Bijelo Polje, jedna na području opštine Berane, jedna na području Mojkovca i tri u opštini Kolašin.
Željko Madžgalj
Foto: Mirsad Badžić
