Film Marka Brumunda je – mrak. I figurativno i doslovno. U njemu je riječ o jednom mračnom i dugo vremena skrivanom poglavlju novije njemačke istorije. To je veoma upečatljiv film- prvijenac mladog njemačkog reditelja za kojeg će se u budućnosti sigurno još čuti.
Freistatt je prvi dugometražni igrani film Marka Brumunda (45). Njegovo ime nije doduše nepoznato u njemačkim i evropskim filmskim krugovima – kratki filmovi, dokumentarci, reklame i serije tog reditelja nagrađivani su na festivalima u Kanu, Lisabonu, Rigi i Kijevu, a 2007. je jedan od njegovih filmova bio nominovan i za Oskara. Međutim, šira publika u Njemačkoj Brumunda nije poznavala sve dok na festivalu mladih talenata Max Ophüls Preis u Zarbrikenu nije predstavljen njegov prvi dugometražni prvijenac. Film je toliko oduševio tamošnju publiku da je odlučila da mu da svoju nagradu.
Prema istinitim događajima
Filmu Marka Brumunda uspijeva ono što ne uspijeva mnogim debitantskim radovima: on pripovijeda izrazito napetu priču, istovremeno i snažnu i potresnu, a da ona pritom ni u jednom trenutku ne postaje ni banalna niti sladunjava, što se često dešava kod filmskih prvenaca. Freistatt je dramaturški izvrstan, zanatski perfektno napravljen film, u kome nijedna scena ne pokazuje da je riječ o debitantskom delu.
Djeca u domu „Freistatt“ bila su prinuđena na težak fizički rad
Radnja filma bazirana je na istinitim događajima iz pedesetih i šezdesetih godina prošlog vijeka kada je više od pola miliona djece i mladih fizički i psihički zlostavljano u crkvenim i državnim dječijim domovima. Ta činjenica poznata je već nekoliko godina i otada i naučnici i političari pokušavaju da rasvijetle taj mračan period njemačke istorije. U centar pažnje javnosti proteklih godina prije svega je dospjelo seksualno zlostavljanje štićenika domova pod okriljem crkve.
Neshvatljiva brutalnost
Uprkos svemu tome, događaji koji se opisuju u Brumundovom filmu zapanjuju, jer su brutalnost i sistematičnost u sprovođenju oštrih disciplinskih mjera nad djecom i mladima danas gotovo nezamislive. Posebno zastrašujuća činjenica jeste to da su takve metode u Zapadnoj Njemačkoj, u pojedinačnim slučajevima, sprovođene sve do sredine sedamdesetih godina – dakle dugo nakon 1968, revolucionarne godine koja je njemačko društvo izmijenila iz korena.
Mark Brumond
„Fasciniralo nas je upravo to nezamislivo podudaranje u vremenu“, kaže Mark Brumung. „Na jednoj strani društvo između rokenrola i studenskih demonstracija koje, kako se činilo, neobuzdano stremi ka slobodi, a na drugoj – nastavak institucionalizovanog i u svojim dimenzijama teško shvatljivog zlostavljanja u domovima.“
Krvavi rad u močvari
Brumund u svom filmu opisuje doživljaje 14-godišnjeg Volfganga (odlično ga glumi Luis Hofman) koga njegova preopterećena majka i očuh smještaju u dječiji dom pod, kako se pokazuje, ciničnim imenom „Freistatt“, (frajštat – u slobodnom prevodu: utočište). Dom se nalazi u najdubljoj provinciji na sjeveru Njemačke, u močvarnom i retko naseljenom kraju, prekrivenom gustim šumama.
Maloletni štićenici doma moraju da kopaju treset koji uprava doma prodaje lokalnim seljacima – krvav posao na kojem se mnoga djeca slamaju. I svakodnevica mladih u slobodno vrijeme više liči na zatvor nego na vaspitni dom.
Da li je Mark Brumund za potrebe filma prilagodio temu kinematografskim pravilima? Da li je dramatici dao suviše prostora? Kada se čitaju zapisi Volfganga Rozenketera koji je sve to iskusio na sopstvenoj koži i čija je sudbina bila osnova za scenario filma, odgovor je: ne. Rozenketer se sjeća da su ga u domu dočekali riječima: „Radićeš do iznemoglosti, a svaku pomisao na bjekstvo izbij iz glave. Moli se i radi i biće u redu“. Ispostavilo se da to uopšte nije bilo tačno. Za „pravog“ Volfganga, dom nije bio „utočište“ nego, kako sam kaže, „predvorje pakla“.
Sumnjiv pedagoški postupak: kopaj treset i moli se
Zainteresovanost novinarke i teroristkinje Ulrike Majnhof
Praksa i svakodnevica u njemačkim dječijim domovima nakon Drugog svjetskog rata nisu bili sasvim nepoznati javnosti. Tada novinarka, a kasnije teroristkinja Ulrike Majnhof intenzivno se bavila tom temom. Ona je o tome snimila i film pod nazivom „Bambule“.
Za Majnhof su prilike koje je upoznala u zapadnonjemačkim domovima bile povod za kasniju radikalizaciju. „Vaspitavanje u domovima predstavlja policajca sistema. To je batina kojom se proleterskoj omladini utuvljuje da nema smisla željeti nešto drugo osim da se čitav život vredno radi na traci negde na nekoj podređenoj poziciji, da se uvijek i samo primaju naredbe i drži jezik za zubima“, konstatovala je svojevremeno Ulrike Majnhof.
Brumund film rađen je po uzoru na holivudski klasik „Prkosni“
Po uzoru na Kramera i Trifoa
S obzirom na sva dosadašnja saznanja o prilikama u vaspitnim domovima Savezne Republike Njemačke, Marku Brumundu mora se odati priznanje što svoj film nije sveo na puko moralisanje. Reditelj otvoreno priča o svojim filmskim uzorima poput crno-bijelog filma Stenli Kramera iz 1958. „Prkosni“ (The Defiant Ones) i prvenca Fransoa Trifoa „400 udaraca“ (Les quatre cents coups). Ipak, Marku Brumundu uspjelo je da donese i nešto svoje i zato se nijedan drugi njemački rediteljski prvijenac ne može uporediti s Brumundovim.
Nakon više projekcija na festivalima, film Freistatt se od ovog četvrtka (25.6.) prikazuje i u njemačkim bioskopima, a zatim nastavlja turneju po festivalima – u Jermeniji, Italiji, Belgiji, Češkoj, Francuskoj…
Izvor i foto: dw.de
